ბავშვი სტერილური ნაწლავებით იბადება. ბაქტერიებით მათი დასახლება მშობიარობის პროცესშივე იწყება – საშოში ბინადრობენ ლაქტობაქტერიები, რომლებიც სამშობიარო გზების გავლისას ნაყოფის ნაწლავებში ხვდებიან. ნაწლავის დასახლება აქტიურად გრძელდება ბავშვის სიცოცხლის პირველ დღეებში, თავდაპირველად – ხსენით, შემდეგ კი დედის რძით კვებისას. სწორედ დედის რძე აძლევს ახალშობილს ყველაფერს, რაც ნაწლავების ნორმალური ფუნქციონირებისთვის არის საჭირო: სასარგებლო ბაქტერიებს, ანტისხეულებს, საკვებ ნივთიერებებს, ვიტამინებს, ჰორმონებსა და მიკროელემენტებს.
ნაწლავური მიკროფლორის ჩამოყალიბების პერიოდში ბავშვს შესაძლოა ჰქონდეს არაფორმირებული განავალი და აწუხებდეს მუცლის შებერვა. ამ მდგომარეობას ნაწლავური დისბიოცინოზი ეწოდება და ბავშვის ორგანიზმის ნორმალური ადაპტაციური რეაქციაა საშვილოსნოს გარეთ ცხოვრებაზე. 10-14 დღის ბავშვის ნაწლავური მიკროფლორა მეტ-ნაკლებად მუდმივია (ბიფიდო- და ლაქტობაქტერიები, ნაწლავის ჩხირი, რძემჟავა ბაქტერიები, ენტეროკოკი, სტრეპტოკოკი და სხვა), მაგრამ ზოგიერთი ფაქტორის გავლენით ეს წონასწორობა შეიძლება დაირღვეს.
ჩვილთა დისბაქტერიოზის მიზეზებია: გართულებული მშობიარობა; ბაქტერიული ვაგინიტი (საშოს ლორწოვანი გარსის ანთება) და მასტიტი; ძუძუს დაგვიანებით მიცემა; რეანიმაციული ჩარევა; ნაწლავის ფიზიოლ¬ოგიური ჩამოყალიბების შეფერხება, ახალშობილის ორგანიზმში პატარ-პატარა ჩირქოვანი კერების არსებობა და ა.შ.; ძუძუს წოვის პერიოდში არახელსაყრელი პრემორბიდული ფონი; ხელოვნურ კვებაზე ნაადრევი გადაყვანა; დისპეფსიური დარღვევები; მწვავე რესპირაციული ინფექციით ხშირი ავადობა სიცოცხლის პირველი წლის განმავლობაში; დიათეზი, რაქიტი, ანემია, ჰიპოტროფია; ცვლილებები ბავშვის ფსიქ¬ონევროლოგიურ სისტემაში; ინფექციური და სომატური პათოლოგიები.
სკოლის ასაკის ბავშვებში დისბაქტერიოზის ჩამოყალიბებას ხელს უწყობს: არარაციონალური კვება, დახურულ შენობაში (ბაღი, სკოლა) დიდხანს ყოფნა; ქრონიკული დაავადებები, მწვავე რესპირაციული ინფექციით ხშირი ავადობა; ალერგიული რეაქციები; ვეგეტოსისხლძარღვოვანი დისტონია; ორგანიზმის ჰორმონული გადაწყობა; ენდოკრინოპათიები.
დისბაქტერიოზის განვითარებაზე ნებისმიერ ასაკში მოქმედებს ანტიბიოტიკების (განსაკუთრებით ფართო სპექტრის) არარაციონალური გამოყენება. აღსანიშნავია, რომ ხელოვნურ კვებაზე მყოფი ჩვილები დისბაქტერიოზით უფრო ხშირად ავადდებიან. ბუნებრივ კვებაზე მყოფი ბავშვები დედის რძის მეშვეობით იღებენ ბიფიდოგენურ ფაქტორებს, რომლებიც ნაწლავებში ბიფიდობაქტერიების გამრავლებას განაპირობებს, ეს კი ხელს უწყობს ნაწლავთა ნორმალურ ფუნქციონირებას და საჭმლის მონელებას. ხელოვნური კვების დროს ეს ვერ ხერხდება. ამიტომ არის, რომ ხელოვნურ კვებაზე მყოფ ბავშვებს ხშირად უნიშნავენ ფერმენტებს. ჩვილისთვის ფერმენტების მიცემა ექიმის კონსულტაციის გარეშე დაუშვებელია, რადგან მათი დანიშვნა ყოველთვის არ არის საჭირო – გააჩნია, რით იკვებება ბავშვი, თანაც ფერმენტები ვითარების გათვალისწინებით უნდა შეირჩეს.
ბუნებრივი და ხელოვნური კვების გამო ნაწლავური ფლორის შემადგენლობაში არსებული განსხვავება 6-7 თვისთვის ქრება და ნაწლავთა ფლორა მიღებული საკვების შესაბამისად იცვლება.
სიმპტომები. განასხვავებენ პირველად და მეორეულ დისბაქტერიოზს. პირველადი დისბაქტერიოზი შეიძლება იყოს რექაცია სხვადასხვა ცვლილებაზე, რომელიც ასე ხშირად გვხვდება 3 წლამდე ასაკის ბავშვებში (კბილის ამოსვლა, ვირუსული ინფექციები, ახალი საკვების მიცემა).
მეორეული დისბაქტერიოზი რომელიმე დაავადების ფონზე ვითარდება და, როგორც წესი, ამძიმებს მას. ასეთ შემთხვევაში დისბაქტერიოზი ძირითადი დაავადების მკურნალობის შემდეგ გაივლის.
დისბაქტერიოზის დროს ბავშვი მოუსვენრობს ნაწლავთა შეტევითი სპაზმის გამო, რომელიც კვებიდან 1,5-2 საათის შემდეგ აღმოცენდება, ერღვევა ძილი. დისბაქტერიოზს პრაქტიკულად ყოველთვის სდევს თან მუცლის შებერვა და ნაწლავებში საკვების გადაადგილების დარღვევა, რაც ბოყინითა და ღებინებით ვლინდება. ზოგ ბავშვს აღენიშნება ხშირი დეფეკაცია, ზოგი ყოველი კვების შემდეგ გადის კუჭში, ზოგს კი, პირიქით, შეკრულობა ეწყება და კუჭის ამოქმედება მხოლოდ ოყნით თუ ხერხდება. განსაკუთრებით მძიმე შემთხვევებში ვითარდება მალაბსორბციის სინდრომი (წვრილ ნაწლავებში საკვები ნივთიერებების შეწოვის დარღვევა) და აღინიშნება წონის კლება.
განასხვავებენ დისბაქტერიოზის 4 ხარისხს.
I ხარისხის ანუ კომპენსირებული დისბაქტერიოზის დროს ბავშვს შესაძლოა დაავადების არავითარი სიმპტომი არ გამოაჩნდეს და მიკროფლორის დარღვევა სრულიად შემთხვევით, სულ სხვა მიზნით გაკეთებული განავლის ანალიზით იქნეს აღმოჩენილი.
II ხარისხის დისბაქტერიოზის დროს განავალი თხევადია, მომწვანო, მოსალოდნელია შეკრულობა ან გულისრევის შეგრძნება.
III ხარისხის დისბაქტერიოზის დროს ბავშვს მადა დაქვეითებული აქვს, განავალი – თხევადი, მეტწილად – მწვანე ფერის, ზოგადი მდგომარეობა – გაუარესებული.
IV ხარისხის დისბაქტერიოზისთვის დამახასიათებელია სხეულის მასის დეფიციტი, კანის სიფითრე, მადის დაქვეითება, ხშირი თხევადი, მომწვანო, ლორწოვანი განავალი მკვეთრი მჟავე სუნით. ბავშვს შებერილი აქვს მუცელი და წონაში იკლებს.
ნაწლავებში მიმდინარე ცვლილებების ფონზე ორგანიზმში შესაძლოა განვითარდეს სხვადასხვა პათოლოგიური პროცესი, მაგალითად, გახანგრძლივებული ალერგიული რეაქცია არაალერგიული პროდუქტების მიმართაც კი, ნაწლავის, ღვიძლის, პანკრეასის, ენდოკრინული სისტემის დისფუნქცია. ასევე, მოსალოდნელია ქრონიკული დაავადებების: გასტრიტის, კუჭის წყლულოვანი დაავადების, ნეიროდერმიტის, ბრონქული ასთმის, ჰიპოვიტამინოზის (განსაკუთრებით – B ჯგუფის ვიტამინების დეფიციტის) განვითარება.
დიაგნოსტიკა და მკურნალობა. დიაგნოზს განავლის ბაქტერიოლოგიური გამოკვლევის საფუძველზე სვამენ. განავალი გამოკვლეულ უნდა იქნეს დეფეკაციიდან არა უგვიანეს 2 საათისა. მკურნალობა ინდივიდუალურია.
პროფილაქტიკა. მოზრდილ ბავშვებს კომპენსირებული დისბაქტერიოზის მკურნალობა არ სჭირდებათ, ჩვილებისთვის კი მკურნალობა ნებისმიერი ხარისხის დისბაქტერიოზის შემთხვევაში აუცილებელია, ვინაიდან ამ ასაკში ლაბილური იმუნური სისტემის გამო კომპენსირებადი ფორმა აუცილებლად გადაიზრდება დეკომპენსირებულში. იმუნიტეტის მცირედი დაქვეითებაც კი (რაც შეიძლება გამოიწვიოს კბილის ამოსვლამ, აცრამ, ხელოვნურ კვებაზე გადაყვანამ და ა.შ.) მას არაკომპენსირებად ფაზაში გადაიყვანს.
დისბაქტერიოზის მკურნალობა რთული და ხანგრძლივი პროცესია. უმჯობესია, მისი პროფილაქტიკა დაბადებისთანავე დავიწყოთ. ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში შეძლებისდაგვარად უარი უნდა ვთქვათ წამლების, განსაკუთრებით – ანტიბიოტიკების, მიღებაზე. დიდი მნიშვნელობა აქვს დედის სწორ კვებას. საკვები რაციონი მდიდარი უნდა იყოს ვიტამინებით. რეკომენდებულია წვენები და ცოცხალი ხილი. რაციონიდან უნდა ამოვიღოთ ძნელად მოსანელებელი (ცხოველური ცხიმი, ტორტი, შებოლილი ხორცი, ძეხვი, სოსისი), ძლიერ ალერგენული (თევზი, შოკოლადი, კაკაო) სურსათი. დაორსულებამდე უნდა ვუმკურნალოთ ინფექციის ყველა კერას (კბილის, ცხვირ-ხახის, შარდ-სასქესო და კუჭ-ნაწლავის ინფექციებს). ორსულმა ბევრი უნდა ისეირნოს, მაგრამ არ უნდა გადაიღალოს.
ზოგადად, დისბაქტერიოზის პროფილაქტიკა გულისხმობს: ბავშვისთვის ძუძუს მიცემას დაბადებიდან პირველი 2 საათის განმავლობაში; ორსულისა და მეძუძური ქალის რაციონალურ, ბალანსირებულ კვებას, განსაკუთრებით – ანტიბიოტიკების გამოყენებისას (ვიტამინებისა და რძემჟავა პროდუქტების ჩართვით); იმ პირთა სანაციას, ვინც უვლის ახალშობილს; კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში არსებული ფუნქციონალური და ანთებითი პროცესების დროულ გამოვლენასა და მკურნალობას; ბავშვის ზრდა-განვითარებაზე (მადა, წონისა და სიმაღლის მატება) დაკვირვებას; როგორც ხელოვნურ, ისე ბუნებრივ კვებაზე მყოფი ბავშვების რაციონში ახალი საკვების თანდათან ჩართვას; ხელოვნური კვების დროს ერთი სახის საკვებიდან მეორეზე თანდათანობით გადასვლას.
დისბაქტერიოზის მკურნალობისას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ავადმყოფის დიეტას. იგი ბავშვის ასაკს უნდა ეთანადებოდეს. რაციონში უნდა შედიოდეს რძემჟავა ნარევები და რძემჟავა პროდუქტები. კარგია გვირილისა და პიტნის ნახარშები, განზავებული ბროწეულის წვენი. ჩვილებს დისბაქტერიოზის დროს კი არ უნდა შევუწყვიტოთ ძუძუთი კვება, არამედ რაც შეიძლება დიდხანს გავუგრძელოთ.
მედიკამენტებიდან დისბაქტერიოზის დროს ინიშნება ვიტამინები და ფერმენტები. ნაწლავებში მობინადრე მიკროორგანიზმების დეფიციტის შესავსებად გამოიყენება პრობიოტიკები – პრეპარატები, რომლებიც შეიცავს ამ მიკროორგანიზმებს და პრებიოტიკები – არამიკრობული შემადგენლობის ნივთიერებები, რომლებიც ხელს უწყობს ნაწლავების ნორმალური მიკროფლორის განვითარებას. რაც მთავარია, აუცილებელია იმ დაავადების მკურნალობა, რომლის ფონზეც განვითარდა დისბაქტერიოზი.
