მამაკაცის სქესობრივ პოტენციას უწოდებენ მის უნარს, სქესობრივად დააკმაყოფილოს ქალი, იმპოტენცია კი, შესაბამისად, ამ უნარის უქონლობაა. იმპოტენტად შეიძლება ჩაითვალოს არა მარტო ის, ვინც ვერ ახერხებს სქესობრივი აქტის ჩატარებას, არამედ ისიც, ვინც ვერ ახერხებს სქესობრივი აქტის საკმარისად გახანგრძლივებას პარტნიორის დასაკმაყოფილებლად.
სექსოპათოლოგიაში ტერმინ “იმპოტენციას” პრაქტიკულად აღარ იყენებენ. მის ნაცვლად დამკვიდრდა ტერმინი “ერექციული უკმარისობა”. ეს ტერმინი ერექციის ხარისხის აღნიშვნის მხრივ მანევრირების უფრო მეტ საშუალებას იძლევა, ვინაიდან სქესობრივი ფუნქცია შედარებითი ხასიათისაა – ერთი და იგივე მამაკაცი ერთ ქალთან შეიძლება იმპოტენტური იყოს, მეორესთან კი – არა.
სქესობრივი ფუნქციის დარღვევის მიზეზებს 6 ჯგუფად ყოფენ. ესენია:
- სისხლის მიმოქცევის დარღვევები. ფაქტორები, რომლებიც სისხლის მიმოქცევას არღვევს, ხშირად ერექციულ უკმარისობასაც განაპირობებს. ასეთია, მაგალითად, თამბაქოს წევა, ათეროსკლეროზი, შაქრიანი დიაბეტი, ჰიპერტონიული დაავადება.
- ნევროგენული მიზეზები. ირღვევა ნერვული კავშირი ცენტრალურ ნერვულ სისტემასა და გენიტალიებს შორის. ასეთი რამ გვხვდება ნარკომანიის, გაფანტული სკლეროზის, ალკოჰოლიზმის, შაქრიანი დიაბეტის დროს.
- უროლოგიური მიზეზები, მაგალითად, თესლსავალი გზების მიკრობული დაბინძურება, რაც ხშირად ამცირებს სქესობრივი აქტის ხანგრძლივობას, თუმცა ერექციის ხარისხზე არ მოქმედებს.
- ენდოკრინული მიზეზები. დარღვეულია სათესლე ჯირკვლების ნორმალური მუშაობა. თუ ამ პრობლემამ უკვე მოწიფულ ასაკში იჩინა თავი, ერექციაზე არცთუ ძლიერ გავლენას მოახდენს, მაგრამ სქესობრივი მომწიფების პერიოდში სათესლე ჯირკვლების მუშაობაზე ბევრად არის დამოკიდებული სქესობრივი ცხოვრებისადმი მზადყოფნა.
- ფსიქოგენური მიზეზები – წარუმატებლობის შიში, უსიამოვნო განცდები.
- სომატური მიზეზები. საშუალო ხარისხის სქესობრივი აქტი მამაკაცისგან 80-90 ვატი სიმძლავრის ენერგიას მოითხოვს. შესაძლოა, მამაკაცს გენიტალიები წესრიგში ჰქონდეს, მაგრამ რომელიმე სხვა ორგანოს, მაგალითად, ფილტვების, გულის, თირკმელების ქრონიკული დაავადება უშლიდეს ხელს სქესობრივი ცხოვრების ნორმალურ წარმართვას.
პოტენციის დაქვეითების მიზეზად შეიძლება იქცეს ტრავმა და რომელიმე პრეპარატის ხანგრძლივი მიღებაც. ასეთი უკუეფექტი აქვს, მაგალითად, წნევის დამწევ საშუალებათა 64%-ს, ფსიქოტროპულ საშუალებათა 90%-ს, ნარკოტიკულ საშუალებებს. ნარკოტიკები თავდაპირველად ასტიმულირებს კიდეც ერექციას, მაგრამ დროთა განმავლობაში სასქესო ორგანოს დამბლისმაგვარ მდგომარეობას იწვევს. უბრალო ენით რომ ვთქვათ, ხდება იმ გზების პარალიზება, რომლებითაც გენიტალიები ცენტრალურ ნერვულ სისტემას უკავშირდება. იგივე ხდება ქრონიკული ალკოჰოლიზმის შემთხვევაშიც.
მდარე ხარისხის პორნოგრაფია (კინო, ლიტერატურა) ვნებს სქესობრივად გაუთვითცნობიერებელ და დაბალი სქესობრივი კულტურის მქონე ადამიანებს. ისინი ხშირად იწვევს არასრულფასოვნების კომპლექსს და სექსუალური წარუმატებლობის შიშს, რაც მამაკაცების ყველაზე დიდი მტერია.
სქესობრივი კავშირის დროს შიში, წარუმატებლობის მოლოდინი მართლაც უშლის ხელს აქტის ჩატარებას, მაგრამ როცა სასქესო ორგანოს სისხლძარღვები, ნერვები, კუნთები ნორმალურად მუშაობს, ფსიქოლოგიური სტრესი გარკვეული ხნის შემდეგ გადაივლის და ყველაფერი თავის კალაპოტს უბრუნდება (სხვა საქმეა, როდესაც მამაკაცს სქესობრივი ცხოვრების შიში პირველი წარუმატებლობის შემდეგ ეუფლება – ამ შემთხვევაში კვალიფიციური სექსოლოგის დახმარება აუცილებელია). მაგრამ როცა არსებობს ორგანული დარღვევები, სტრესულ სიტუაციაში სექსუალური წარუმატებლობის შემდეგ მამაკაცს უჭირს, გადალახოს ეს პრობლემა. ამ შემთხვევაში პრობლემის ზედმეტმა ფსიქოლოგიზაციამ შესაძლოა ავნოს კიდეც საქმეს. ასეთ დროს აუცილებელია, დადგინდეს სექსუალური ჩავარდნის ორგანული მიზეზები. სხვაგვარად მკურნალობა ეფექტური ვერ იქნება.
წარმოშობის კვალობაზე, განასხვავებენ იმპოტენციის შვიდ ტიპს: ფსიქოგენურს, ნეიროგენულს, ვენოგენურს, ჰორმონულს, არტერიოგენულს, კავერნოზული ქსოვილის დისფუნქციას, ასაკობრივ იმპოტენციას.
ფსიქოგენური იმპოტენცია. ერექციის პრობლემა არცთუ იშვიათად იჩენს თავს დეპრესიის, მუდმივი სტრესის, გადაღლის ფონზე. არანაკლებ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სექსუალური ფობიები და დევიაციები.
ნეიროგენული იმპოტენციის მიზეზად შეიძლება იქცეს ზურგის ტვინის ტრავმა, ცერებროვასკულარული პათოლოგია, ხერხემლის მალათაშორისი დისკის თიაქარი, გაფანტული სკლეროზი და სხვა. ტრავმისა თუ რომელიმე დაავადების შედეგად თავისა და ზურგის ტვინში მომხდარი ცვლილებები ბლოკავს ნერვულ იმპულსებს, ხელს უშლის მათ გატარებას, რის შედეგადაც წარმოიშობა ერექციის პრობლემები.
ვენოგენური იმპოტენცია. არსებობს სისხლძარღვოვანი დაზიანების ორი ძირითადი ნაირსახეობა: არტერიული მიმოქცევის უკმარისობა და ვენებში სისხლის ჭარბი გადასროლა. პირველ შემთხვევაში ერექცია ძნელად მიიღწევა და გრძელდება მცირე ხანს. სასქესო ასო თითქოსდა შუალედურ მდგომარეობაშია აგზნებასა და მოსვენებას შორის. მეორე შემთხვევისათვის დამახასიათებელია ხარისხიანი ერექციის სწრაფი მიღწევა და ასევე სწრაფი შეწყვეტა (ზოგჯერ – სქესობრივი აქტის დაწყებამდეც კი).
ჰორმონული იმპოტენცია. იმპოტენციის ასეთი ფორმა გვხვდება შაქრიანი დიაბეტის, ჰიპოგონადიზმის (სასქესო ჯირკვლის ფუნქციური უკმარისობის) და ჰიპოფიზის სიმსივნის დროს.
არტერიოგენული იმპოტენცია. დაავადების ამ ფორმისთვის დამახასიათებელია სისხლძარღვების (მათ შორის – სასქესო ორგანოს სისხლძარღვების) არტერიოსკლეროზული დაზიანება, რომლის მიზეზიც შეიძლება იყოს ასაკი, თანდაყოლილი ანომალია, ტრავმა, ჰიპერტონიული დაავადება და სხვა.
კავერნოზული ქსოვილის დისფუნქცია. ერექციის დარღვევა შეიძლება გამოიწვიოს იმ ფაქტორებმაც, რომლებიც მღვიმოვანი სხეულის, მისი სისხლძარღვებისა და ნერვული დაბოლოებების დაზიანებას განაპირობებს.
ასაკობრივი იმპოტენცია. ამ ტიპის ერექციული დისფუნქცია შესაძლოა გამოწვეული იყოს ასაკობრივი ცვლილებებით და სისტემური დაავადებებით.
ერექციის მასტიმულირებელი პრეპარატები, როგორიც არის, მაგალითად, ვიაგრა და სიალისი, ერთჯერადი ერექტოგენებია – მათ კონკრეტულ სიტუაციაში ერექციის გასაუმჯობესებლად იყენებენ. ეს აბები მაქსიმუმ 60-64%-ით აუმჯობესებს ერექციის ხარისხს, ისიც – არა ყოველთვის. წარუმატებლობის შიშის შემთხვევაში ეს აბები ნაკლებად ეფექტურია. ამ პრეპარატებს აქვთ კიდევ ერთი ნაკლი: მიღებისას აქტიური ნივთიერება მთელ ორგანიზმზე ნაწილდება. სასქესო ორგანოში ხვდება მისი მხოლოდ ერთი მეოთხასედი, დანარჩენი კი სისხლძარღვების საშუალებით სხვა ორგანოებში აღწევს და მათზე უარყოფით ზემოქმედებას ახდენს. კერძოდ, შესაძლოა დააზიანოს თვალის ბადურა, კორონარული (გულის მკვებავი) სისხლძარღვები, თირკმელები, თავის ტვინის მკვებავი სისხლძარღვები და სხვა.
მკურნალობა და პროფილაქტიკა. ერექციული უკმარისობის მკურნალობისას მიზნად ისახავენ, აღადგინონ სქესობრივი ცხოვრება არა დოპინგური ან ერთჯერადი ერექტოგენული მოქმედების პრეპარატებით, რომლებიც ფიტავს ორგანიზმს, არამედ ორგანიზმის შინაგანი რესურსების მობილიზების, გაზრდის გზით. სადღეისოდ ფართოდ არის დანერგილი ფრანგი პროფესორის, სისხლძარღვთა ქირურგის რონალდ ვირაგის მღვიმოვანშიგა ინექციის მეთოდი, რომელიც მამაკაცს წარუმატებლობისაგან აზღვევს. ეს მეთოდი ყველა პაციენტისადმი ინდივიდუალურ მიდგომას ითვალისწინებს და სავსებით შედეგიანია, მაგრამ დამოუკიდებლად მისი გამოყენება შეუძლებელია. მამაკაცმა აუცილებლად უნდა მიმართოს კვალიფიციურ სექსოლოგს. დღეს პრაქტიკულად ყველა მამაკაცს, რა ხარისხის ერექციული უკმარისობაც არ უნდა ჰქონდეს, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, სწრაფად და ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიუყენებლად შეუძლია ამ ფუნქციის აღდგენა.
ერექციული დისფუნქციის თავიდან ასაცილებლად საჭიროა:
- ცხოვრების ჯანსაღი წესის დაცვა, სწორი და რეგულარული კვება, ვარჯიში, ჯანმრთელობაზე ზრუნვა;
- ნიკოტინზე, ალკოჰოლურ სასმელებსა და ნარკოტიკებზე უარის თქმა;
- ერექციული დარღვევების გამომწვევ პრეპარატებზე უარის თქმა ან მათი მიღება ექიმის დანიშნულების ზედმიწევნითი დაცვით;
- მცირე მენჯის მიდამოს ტრავმის, მცირე მენჯის ღრუს ორგანოთა ოპერაციის, შაქრიანი დიაბეტის, ჰიპერტონიული დაავადების შემთხვევაში – უროლოგის კონსულტაცია.
